© Dafne Westerhof/Het Beloofde Varkensland

ZACHT

Het huidje van pasgeboren biggetjes is boterzacht.
Zie huid

ZACHTAARDIG

Minivarkens zijn bepaald niet zachtaardig. Ze hebben hun momenten, ja. Maar niets veranderlijker dan de stemmingen van minivarkens. Dat maakt ze juist zo boeiend. Never a dull moment.
Zie eigenschappen

ZAKVARKENTJE

Weer zo’n marketingwoord in de reeks van teacupbiggetje, microbiggetje, dwergvarkentje etc. Zó klein dat je ze zo in je zak kunt stelen. Ja, ja. Als ze pas geboren zijn, ja. Later niet meer. Dan is zelfs een vuilniszak nog te klein.

ZAKWOORDENBOEK VAN DE DIERGENEESKUNDE

Zakwoordenboek voor dierenarts en dierverzorgende beroepen. Geschreven door dierenarts Peter Klaver die er 10 jaar aan gewerkt heeft. Het zakwoordenboek is het eerste uitvoerige Nederlandstalige woordenboek met een uitleg van diergeneeskundige termen. Het woordenboek biedt korte, duidelijke omschrijvingen van vrijwel alle begrippen die men in de dagelijkse praktijk van de dierenarts en de dierverzorgende beroepen tegenkomt.

ZANIKEN

Zie mierken – zeuren

ZEEUWS MEISJE

Een familie uit Zeeland ging verhuizen. Ze lieten 5 minivarkens achter, moedwillig opgesloten in een schuurtje. De buren wisten niet beter dan dat ze de varkentjes herplaatst hadden. Tot ze iets vreemds roken. De inspecteur van de Dierenbescherming deed de gruwelijke vondst. Eén varkentje heeft het overleefd. Zij had de benen genomen en een klein jaar in de rondte gezworven. Op verzoek van de Dierenbescherming hebben we haar gevangen en mee naar Het Beloofde Varkensland genomen. We hebben haar Zeeuw Meisje genoemd. Lamme Zus, een industrievarken dat op drie poten liep, ontfermde zich over Zeeuws Meisje. Zij werd haar alles. Waar Lamme Zus ging, ging Zeeuws Meisje. Door dat vertrouwen heeft zich zich uiteindelijk ook weer met de mensen kunnen verzoenen.
Zie trauma

ZETPIL

Minivarkens hebben een gruwelijke hekel aan injecties. Terecht. Als pijnstiller voldoet Ibuprofen ook goed. Maar een ziek minivarken zal niet willen eten, dus hoe krijg je die Ibuprofen er dan in? Tom Poes verzin een list. Een zetpil! Paracetamol, 500 of 1000 milligram. De punt van de zetpil een beetje insmeren met vaseline of boter, wat kriebelen rond de anus en dan voorzichtig inbrengen. Met geduld lukt dat altijd.

ZEUG

Vrouwtjesvarken. Het woord zeug komt van zogen.

ZEUREN

Zie manipuleren – mierken

ZICHT

Zie ogen – zintuigen

ZIEN

Zie zintuigen

ZIEK

Het minivarkentje dat niet meer eten wil, is ziek. Omdat een minivarken een prooidier is, en dus tot het laatst toe zal verbergen dat het zich niet goed voelt, kom je daar dus pas laat achter (tenzij een geoefend oog al eerder signalen opgepikt heeft). Ook al drinkt het varkentje nog wel, kijk het niet langer dan 1 of 2 dagen aan. Eet het dan nog niet, laat dan de dierenarts komen.

ZIEKTES

(via Klaver4dieren.nl)

Aaltjesworm

Strongyloides ransomi. Dit is een veel voorkomende maagdarmworm die biggen oplopen bij het zuigen aan de uier van een besmette zeug.

Abortus blauw

Tot 1991 ‘mysterieuze varkensziekte’ genoemd. Symptomen: bij zeugen vroegtijdig werpen en/of geboorte van zwakke biggen, bij jonge biggen ademhalingsproblemen. Tegen deze ziekte kan gevaccineerd worden.

Actinobacillus Pleuropneumoniae
APP

Eenzijdige longontsteking bij het varken. Vroegere naam: Haemophilus pleuropneumoniae

Actinomyces suis

Bacteriële infectieziekte (actinomycose) van de melkklier (granulomateuze mastitis) bij varkens.

Aerobacter

Bacteriële infectie; geeft blaas- en nierontsteking.

Afrikaanse varkenspest
AVP

Een zeer besmettelijke varkensziekte. Symptomen: hoge koorts, benauwdheid, bloedingen uit de neus en anus. Hoge sterfte in een gevoelige populatie. Deze ziekte komt voor in Afrika, Zuid-Europa en Zuid-Amerika en lijkt veel op de klassieke varkenspest. Dit is een aangifteplichtige ziekte.

Artrogrypose

Pootafwijkingen met krommingen in de gewrichten. Deze ziekte komt voor bij biggen na bijv. trilziekte of varkenspest.

Ascaris suum

Spoelworm van het varken met grote schade aan darmen en lever. Geeft ‘white spots’ in de lever.

Atrofische rhinitis
AR

Ook wel snuffelziekte genoemd. Een deels besmettelijke varkensziekte waarbij het slijmvlies en bot in de neus wordt aangetast. De neus blijft voor de rest van het leven scheef staan en er is meer kans op luchtweginfecties.

Biggengriep

Zie enzoötische pneumomie.

Blaasjesziekte

Een besmettelijke virusziekte bij het varken. Deze ziekte lijkt wat betreft klinische symptomen op mond- en klauwzeer, vooral de blaasjes op de kroonrand en klauwbal. Dit virus is zeer resistent tegen desinfectiemiddelen en is een aangifteplichtige ziekte.

Black disease

Infectieuze necrotiserende hepatitis. Een acute infectie bij o.a. varkens veroorzaakt door Clostridium novyi. Dit wordt vaak gezien bij infectie met leverbotlarven.

Coccidioseziekte

Veroorzaakt door darmparasieten. Geeft vaak diarree bij biggen.

Draaiziekte

Zie slingerziekte bij het varken.

Eenzijdige longontsteking

Zie Actinobacillus pleuropneumoniae.

Entropion

Naar binnen krullen van (delen van) de ooglidrand. Dit kan irritatie van het hoornvlies, extra traanproductie en blepharospasme (dichtknijpen van het oog) veroorzaken. Komt o.a. voor bij hangbuikzwijnen en minivarkens.

Enzoötische pneumomie
BR

Luchtweginfectie veroorzaakt door een groep van micro-organismen die aanslaan bij jonge dieren. Ook wel biggengriep genoemd.

Haemophiluspara suis

Ziekte van Glässer, reisziekte, marktziekte; bacteriële infectieziekte bij varkens die kreupelheid en polyserositis (ontsteking van serosa*) veroorzaakt.

Isospora suis

Verwekker van coccidiose* met diarree bij het varken, met name bij biggen in de 2e en 3e levensweek.

Mond- en klauwzeer MKZ, in Friesland tongblaar genoemd

Een zeer besmettelijke virusziekte waar evenhoevige hoefdieren zoals varkens vatbaar voor zijn (andere diersoorten zijn veel minder gevoelig). Verschijnselen zijn kreupelheid en beschadigingen in de bek, hoge koorts en algeheel ziek zijn. Er was een grote uitbraak in Nederland 2001 (Veluwe en omgeving) met massaal doden van runderen en varkens; aangifteplichtige ziekte cat. A.

Oedeemziekte

Vorm van slingerziekte*.

Parvovirus

Veel voorkomende virusziekte bij het varken met doodgeboorte, abortus, mummificatie van de vrucht, embryonale sterfte en onvruchtbaarheid vooral bij jonge zeugen; kan tegen gevaccineerd worden.

Polycystic kidney disease
PKD

Een veel voorkomende erfelijke nierafwijking met meerdere cysten in de nieren die soms vergroot zijn. Dit geeft zelden klinische problemen omdat er nog voldoende functioneel nierweefsel over is; erfelijke aandoening bij o.a. varkens.

Porcine intestinale adenomatose
PIA

Ileïtis (ontsteking van de dunne darm) bij het varken, veroorzaakt door Lawsonia intracellularis.

Slingerziekte

Draaiziekte; darminfectie die vaak gepaard gaat met diarree en toxinevorming. Geeft ook oedemen (zwelling door vochtophoping) in de hersenen met coördinatiestoornissen.

Varkenspest, klassieke
KVP

Zeer besmettelijke virusziekte bij varkens, niet gevaarlijk voor de mens. Symptomen: hoge koorts (tot 41 graden), weinig eetlust en sterfte na 10–12 dagen. Deze ziekte kan overgaan in een chronische vorm; een vergelijkbaar ziektebeeld geeft Afrikaanse varkenspest. In Nederland waren er grote uitbraken in de periode van ongeveer 1980–1998 met massale ruimingen. In 2006 was er een uitbraak in Duitsland aan de grens met Gelderland. Dit is een aangifteplichtige ziekte. Vaccinatie is mogelijk maar om politieke redenen niet toegestaan. Bestijding door doden van alle dieren op een besmet bedrijf en directe omgeving.

Varkenspokken

Virale aandoening bij varkens. De ziekte wordt vaak overgebracht door insecten, zoals luizen en vliegen, of direct contact. Typisch zijn de onregelmatige knobbels op de buik, lies, oren en wroetschijf.

Vlekziekte

Besmettelijke bacteriële ziekte, o.a. bij varkens (met typische rode vlekken en hoge koorts). De veroorzakende bacterie kan lang overleven in de grond. Er kan tegen geënt worden. infectie bij de mens na contact met besmet vlees.

White spots

Littekens in de varkenslever door rondtrekkende spoelwormen.

Ziekte van Aujeszky

Ook wel pseudorabiës genoemd. Virusziekte bij o.a. varkens die lijkt op hondsdolheid als ze op herkauwers wordt overgebracht. Geeft heftige jeuk. In 2005 werden de varkens hiervoor nog ingeënt.

Ziekte van Doyle

Besmettelijke varkensziekte die gepaard gaat met diarree.

ZIEL

Kijk varkens in de ogen en je kijkt in hun ziel.Toen Miss Universe op het punt van bevallen stond, was ze qua humeur niet te harden. Maar toen haar Zwarte Prins (haar enige overlevende biggetje) eindelijk prinsheerlijk tegen haar buik aan lag, was de blik in haar ogen met geen pen te beschrijven. Vervuld van liefde, zo stralend, zacht en vol.
Zie hooggevoelig

ZIELEROERSELEN

Het gedrag van minivarkentjes wordt gestuurd door hun zieleroerselen. Maak van observeren je hobby.

ZINDELIJK

Zie kattenbak

ZINTUIGEN

Varkens zijn uitermate zinnelijke en zintuigelijke wezens. Verleiders en levensgenieters pur sang.

ZOEKEN

Een varken is altijd op zoek naar eten, waar hij ook is. Buiten, in schuur of stal, of in je huis. En jij maar denken dat een varken in huis een huisdier is en dat dus niet doet. Dream on. Naar eten zoeken betekent alles verkennen met die sterke neus. Alles openmaken, openbreken, omver gooien etc. Het is niet anders. Zorg maar gauw dat het een buitendier wordt. Met gezelschap van een ander varken.

ZOELEN

Lekker als varkens onder elkaar liggen zonnen en luieren in een plas water of modderpoel. Wat kan ons gebeuren? Het leven is goed.
Zie modderpoel

ZONNEBRAND

Modder fungeert als zonnebrandcrème. Jonge roze biggen die nog geen modderbad nemen, kun je ook insmeren met factor 50 of hoger. Zijn ze al zo rood als een kreeft, dan maar gauw met aftersun aan de slag.

ZORGBOERDERIJ

Voor zorgboerderijen geldt hetzelfde als voor kinderboerderijen. Kune kune’s zijn veel relaxter in de omgang met hun cliënten dan hangbuikjes of Göttinger zwijntjes.

ZORGEN

Voor dieren zorgen is een hele zorg als het een last wordt. Ben je een volhouder? Kun je het na 10 jaar nog opbrengen? Dag in dag uit? In weer en wind? Realiseer je dat terdege voor je in een impuls een schattig biggetje aanschaft…

ZORGVULDIG

Varkens gedragen zich vaak ruw en onbehouwen, maar aan de andere kant ook heel zorgvuldig bijvoorbeeld in het maken van een slaapnest, op welke plek ze willen liggen in de modderpoel etc. Daar nemen ze alle tijd voor. En ze communiceren zorgvuldig. Eerder nog van seconde tot seconde dan van minuut tot minuut.

ZUIGREFLEX

Minivarkentjes die te jong het nest verlaten (nooit eerder dan 8 weken!), blijven heel lang de zuigreflex houden. Ze duwen voortdurend met hun kleine stopcontact-neusjes tegen te je aan. Zie neusjes zijn sterk. Bepaald geen lekker gevoel.

ZWAAR

Soms wou ik dat ik nooit aan varkens begonnen was. Al dat (verborgen) varkensleed valt me zwaar omdat ik weet hoe (mini)varkens kunnen stralen als ze zichzelf kunnen zijn. Vooral als er foto’s mee gestuurd worden, dan blijven die treurige smoeltjes je toch bij.

ZWARTE PRINS – Zomer 2006

Zie Miss Universe

ZWARTJE & WITJE

Gedumpt op de Veluwe, ‘s nachts. Door Giel Beelen kreeg het voorval veel media aandacht. Schande! Het vroor dat het kraakte. De tijd van het jaar dat de wildzwijnen-mannen op vrijersvoeten waren. Een zeer betrokken boswachter van Staatsbosbeheer was als de dood dat de twee gedumpte minivarkenszeugjes besprongen zouden worden. ‘Je hebt geen idee hoe sterk en groot die keilers zijn. En dan die tánden!’ Inderdaad. Dat wist ik in 2006 nog niet. De boswachter kreeg na veel kunst en vliegwerk de zeugjes te pakken. Wij er op af en in kolonne terug naar Het Beloofde Varkensland. De boswachter wilde met eigen ogen zien waar ze terecht kwamen. Een verantwoordelijke dierenliefhebber. Na een paar maanden deed zich een gouden kans voor in het oosten van het land. Zwartje & Witje gingen daar nog 8 mooie jaren door het leven als Bep & Toos voor ze naar de varkenshemel vertrokken.

ZWEETDRUPPELTJES

Varkens kunnen niet zweten, omdat ze daar de klieren niet voor hebben. De enige plek waar dat wel een beetje kan, is de wroetschijf. Bij warm weer staan daar allemaal zweetdruppeltjes op.
Zie wroetschijf

ZWERVEN

Gedumpte minivarkens worden meestal meteen in hun kraag gevat. Echt langdurig zwerven komt niet of nauwelijks voor. Tenzij ze echt niet te pakken zijn en de boswachter of agent zijn pistool thuis laat.
Zie Drents Friese Wold – Zeeuws Meisje

ZWIEPEN

Denk niet dat een zwiepend varkensstaartje automatisch betekent dat je met een gelukkig varkentje te maken hebt. Het tegendeel kan juist waar zijn. Zwiepen is de overtreffende trap van kwispelen. Altijd goed blijven observeren dus.
Zie staart

ZWIJN

De zwijnen in het bos heten wilde zwijnen of everzwijnen. Of zwart wild, zoals de jagers ze noemen. Mannetje heet keiler, vrouwtje bagge en het gestreepte biggetje frisling en na een jaar overloper.

ZWIJNEN

Zwijnen, zwijnde, gezwijnd. Geluk hebben. Varkens worden geassocieerd met geluk. In Duitsland en Oostenrijk geeft men elkaar op Nieuwjaarsdag een varkensbeeldje of bedeltje cadeau, want varkens brengen geluk.

ZWIJNENSTAL

Met een varkentje in huis, ook een minivarkentje, wordt je huis vanzelf een puinhoop. Veel leuker is het om je minivarken als een echt minivarken te laten leven. Met een ander (mini)varken samen in een eigen zwijnenstal buiten. Dat zwijnenstalletje regelmatig voor ze opstrooien met vers stro en af en toe bij ze op bezoek gaan. Even lekker bij ze liggen en je blijven bekwamen in de varkensmassage. Zo hou je tevreden varkentjes, jij een leuk huis, je kinderen een veilige jeugd en je man een goed humeur. Iedereen blij!

© Dafne Westerhof/Het Beloofde Varkensland